Hot Line
0918.886.502 - 094.181.2233
Ngành pin phương Tây – Khi kế hoạch lật đổ Trung Quốc bất thành?
Từ giấc mơ xanh đến nỗi thất vọng xám
Trong kỷ nguyên chuyển đổi năng lượng, pin không chỉ là một sản phẩm công nghiệp. Nó là xương sống của nền kinh tế xanh, là chiếc chìa khóa mở ra kỷ nguyên xe điện, năng lượng tái tạo và lưới điện thông minh. Quốc gia nào làm chủ công nghệ pin, quốc gia đó nắm lợi thế chiến lược trong cuộc cạnh tranh địa chính trị thế kỷ XXI.
Với tầm nhìn ấy, suốt hơn 15 năm qua, Mỹ và châu Âu đã dốc hàng chục tỷ USD để xây dựng một ngành công nghiệp pin độc lập, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc – nơi hiện chiếm 75% sản lượng pin toàn cầu theo báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Những cái tên như A123 Systems (Mỹ), Britishvolt (Anh), Northvolt (Thụy Điển), và gần đây nhất là Natron Energy (Mỹ) từng được ca ngợi là “ngọn cờ đầu”, là biểu tượng cho tham vọng tái định hình bản đồ pin thế giới.
Thế nhưng, lần lượt từng cái tên ấy đã ngã gục. Sự sụp đổ của họ không chỉ là thất bại tài chính của một vài công ty, mà còn là cú sốc niềm tin đối với toàn bộ tham vọng pin phương Tây.
A123 Systems: Biểu tượng Mỹ vụt tắt
Ra đời năm 2001 từ phòng thí nghiệm MIT, A123 Systems được kỳ vọng là “Tesla của pin lithium-ion” với công nghệ phosphate sắt lithium (LFP) an toàn, bền bỉ. Công ty từng huy động hàng trăm triệu USD, nhận hàng trăm triệu USD trợ cấp từ chính phủ Mỹ và ký hợp đồng cung cấp pin cho các hãng xe lớn.
Thế nhưng, chỉ sau một thập kỷ, A123 nộp đơn phá sản năm 2012. Nguyên nhân: chi phí sản xuất cao, sản phẩm lỗi hàng loạt, không thể cạnh tranh giá với pin Trung Quốc và Hàn Quốc. Cuối cùng, tài sản của A123 được bán lại cho một tập đoàn Trung Quốc – điều khiến nước Mỹ cay đắng nhìn “ngôi sao công nghệ” của mình rơi vào tay đối thủ.
Britishvolt: Giấc mơ Gigafactory của Anh tan vỡ
Năm 2019, nước Anh hồ hởi công bố dự án Britishvolt – gigafactory 3,8 tỷ bảng ở Blyth, được kỳ vọng sản xuất 300.000 bộ pin xe điện mỗi năm. Chính phủ Anh coi đây là “tấm vé vàng” giúp nước này giữ vững ngành công nghiệp ô tô trong kỷ nguyên điện hóa.
Nhưng chỉ bốn năm sau, Britishvolt nộp đơn phá sản (2023). Dự án tiêu tốn hàng trăm triệu bảng mà không sản xuất nổi một cell pin thương mại nào. Vấn đề chính: thiếu vốn vận hành, sai lầm quản trị, công nghệ chưa chứng minh, và quan trọng hơn hết – không đủ sức cạnh tranh với các nhà sản xuất châu Á.
Northvolt: Niềm hy vọng cuối cùng của châu Âu gãy cánh
Trong tất cả, Northvolt từng được coi là “lá bài mạnh nhất” của châu Âu. Thành lập tại Thụy Điển năm 2016 bởi cựu lãnh đạo Tesla, Northvolt huy động hàng chục tỷ USD, nhận hỗ trợ lớn từ EU và nhiều hãng xe (VW, BMW) để xây dựng các nhà máy gigafactory. Northvolt từng cam kết sản xuất pin “xanh nhất thế giới”, sử dụng điện tái tạo, tái chế vật liệu và dẫn đầu cuộc cách mạng pin châu Âu.
Thế nhưng, thực tế phũ phàng: sản xuất chậm trễ, tỷ lệ phế phẩm cao, khách hàng hủy hợp đồng, dòng tiền cạn kiệt. Tháng 3/2025, Northvolt chính thức tuyên bố phá sản tại Thụy Điển với khoản nợ lên tới 5,8 tỷ USD. Đây là cú sốc cực lớn – bởi Northvolt không chỉ là một startup, mà còn là niềm hy vọng cuối cùng để châu Âu giảm phụ thuộc vào pin Trung Quốc.
Natron Energy: Lời cảnh tỉnh mới nhất từ Mỹ
Natron Energy từng được ca ngợi là “ngôi sao mới” với công nghệ pin sodium-ion xanh, an toàn, sử dụng Prussian Blue. Công ty nhận tài trợ từ Bộ Năng lượng Mỹ, xây dựng nhà máy ở Michigan và hợp tác với nhiều tập đoàn công nghệ.
Nhưng giữa năm 2025, Natron cũng nộp đơn phá sản. Dù công nghệ hứa hẹn, Natron không thể vượt qua “thung lũng chết” từ phòng lab đến sản xuất quy mô công nghiệp. Thiếu quy mô, chi phí cao, thị trường chưa sẵn sàng – Natron đi vào vết xe đổ quen thuộc.
Chuỗi thất bại: Ngẫu nhiên hay quy luật?
Từ A123 đến Britishvolt, Northvolt, Natron – điểm chung là: ý tưởng công nghệ sáng tạo, nguồn vốn lớn, chính phủ hậu thuẫn. Nhưng tất cả cùng thất bại khi đối diện với sức ép giá thành và quy mô từ Trung Quốc.
Điều này đặt ra câu hỏi lớn: Phải chăng việc lật đổ Trung Quốc trong ngành pin là bất khả thi? Hay phương Tây chỉ đang chọn sai con đường, quá nóng vội, thiếu kiên nhẫn và chưa nhìn rõ bản chất của ngành công nghiệp khốc liệt này?
Câu trả lời sẽ được làm rõ hơn trong Phần 2, khi chúng ta phân tích vì sao Trung Quốc thống trị, và tại sao châu Âu – Mỹ thất bại dù không thiếu vốn lẫn công nghệ.
Khi niềm hy vọng pin của phương Tây gãy cánh
Vì sao Trung Quốc thống trị ngành pin?
Để hiểu sự sụp đổ của Northvolt, Natron hay A123, cần nhìn thẳng vào lý do khiến Trung Quốc duy trì vị thế áp đảo trong ngành pin suốt hai thập kỷ qua.
Vì sao phương Tây liên tiếp thất bại?
-
1
Thiếu quy mô và “học qua làm”
Northvolt chỉ sản xuất vài GWh trước khi phá sản; A123 chưa kịp mở rộng quy mô đã cạn vốn; Britishvolt thậm chí chưa sản xuất nổi cell thương mại nào. Khi quy mô quá nhỏ, chi phí không thể giảm, tỷ lệ phế phẩm cao, và không có cơ hội “học qua làm” như các nhà máy Trung Quốc.
-
2
Chi phí vốn cao và môi trường tài chính khắc nghiệt
Các công ty pin châu Âu, Mỹ thường phụ thuộc vốn tư nhân và thị trường tài chính, với lãi suất cao và yêu cầu lợi nhuận sớm. Trong khi đó, doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận vốn ngân hàng quốc doanh với lãi suất thấp, thậm chí có trợ cấp trực tiếp. Đây là lợi thế sống còn trong một ngành đòi hỏi đầu tư hàng chục tỷ USD, thời gian hoàn vốn dài.
-
3
Thị trường nội địa hạn chế
Ở châu Âu, dù tỷ lệ EV cao, tổng thị trường vẫn nhỏ hơn nhiều so với Trung Quốc.
Ở Mỹ, thị trường EV phát triển chậm hơn kỳ vọng, đặc biệt khi chính sách thay đổi sau các kỳ bầu cử.Thiếu thị trường nội địa lớn, các công ty không có chỗ thử nghiệm, không đủ đơn hàng để tạo dòng tiền ổn định.
-
4
Sai lầm quản trị và tham vọng quá tầm
A123 chạy theo hợp đồng lớn nhưng không kiểm soát được chất lượng.
Britishvolt và Northvolt “vẽ giấc mơ gigafactory” quá nhanh, dàn trải nhiều dự án mà chưa có nền sản xuất ổn định.
Natron Energy tập trung vào công nghệ mới (Na-ion) nhưng không vượt qua “thung lũng chết” thương mại hóa. -
5
Chính sách nửa vời, thiếu nhất quán
Mỹ: Dù có Đạo luật IRA (2022) hỗ trợ mạnh cho sản xuất pin, nhưng vẫn thiếu chuỗi cung ứng nội địa – lithium, cobalt, nickel đa phần nhập khẩu.
EU: Có các sáng kiến như European Battery Alliance và Net Zero Industry Act, nhưng thủ tục phức tạp, vốn giải ngân chậm, quy mô không đủ để so sánh với Trung Quốc.Kết quả: các startup phương Tây, dù có ý tưởng hay công nghệ mới, vẫn “chết yểu” vì không đủ lực bền để vượt qua giai đoạn thử thách.
Vì sao phương Tây liên tiếp thất bại?
Northvolt chỉ sản xuất vài GWh trước khi phá sản; A123 chưa kịp mở rộng quy mô đã cạn vốn; Britishvolt thậm chí chưa sản xuất nổi cell thương mại nào. Khi quy mô quá nhỏ, chi phí không thể giảm, tỷ lệ phế phẩm cao, và không có cơ hội “học qua làm” như các nhà máy Trung Quốc.
Các công ty pin châu Âu, Mỹ thường phụ thuộc vốn tư nhân và thị trường tài chính, với lãi suất cao và yêu cầu lợi nhuận sớm. Trong khi đó, doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận vốn ngân hàng quốc doanh với lãi suất thấp, thậm chí có trợ cấp trực tiếp. Đây là lợi thế sống còn trong một ngành đòi hỏi đầu tư hàng chục tỷ USD, thời gian hoàn vốn dài.
- Ở châu Âu, dù tỷ lệ EV cao, tổng thị trường vẫn nhỏ hơn nhiều so với Trung Quốc.
- Ở Mỹ, thị trường EV phát triển chậm hơn kỳ vọng, đặc biệt khi chính sách thay đổi sau các kỳ bầu cử.
Thiếu thị trường nội địa lớn, các công ty không có chỗ thử nghiệm, không đủ đơn hàng để tạo dòng tiền ổn định.
- A123 chạy theo hợp đồng lớn nhưng không kiểm soát được chất lượng.
- Britishvolt và Northvolt “vẽ giấc mơ gigafactory” quá nhanh, dàn trải nhiều dự án mà chưa có nền sản xuất ổn định.
- Natron Energy tập trung vào công nghệ mới (Na-ion) nhưng không vượt qua “thung lũng chết” thương mại hóa.
- Mỹ: Dù có Đạo luật IRA (2022) hỗ trợ mạnh cho sản xuất pin, nhưng vẫn thiếu chuỗi cung ứng nội địa – lithium, cobalt, nickel đa phần nhập khẩu.
- EU: Có các sáng kiến như European Battery Alliance và Net Zero Industry Act, nhưng thủ tục phức tạp, vốn giải ngân chậm, quy mô không đủ để so sánh với Trung Quốc.
Kết quả: các startup phương Tây, dù có ý tưởng hay công nghệ mới, vẫn “chết yểu” vì không đủ lực bền để vượt qua giai đoạn thử thách.
Quy luật khắc nghiệt: Không chỉ là tiền, mà là hệ sinh thái
Chuỗi thất bại từ A123, Britishvolt, Northvolt đến Natron cho thấy: xây dựng một ngành pin không thể chỉ dựa vào công nghệ và vốn đầu tư. Nó cần một hệ sinh thái toàn diện:
- Quy mô sản xuất đủ lớn để hạ giá thành;
- Chuỗi cung ứng khép kín từ khai khoáng đến tái chế;
- Thị trường nội địa làm bệ đỡ;
- Chính sách kiên định và dài hạn;
- Năng lực quản trị và kiên nhẫn qua nhiều năm.
Đây chính là những gì Trung Quốc đã kiên trì xây dựng suốt hai thập kỷ – và cũng là những gì Mỹ, châu Âu đang thiếu.
Khi niềm hy vọng pin của phương Tây gãy cánh
Có còn cơ hội cho phương Tây?
Dù những thất bại liên tiếp của A123, Britishvolt, Northvolt hay Natron vẽ nên một bức tranh ảm đạm, nhưng không thể nói rằng phương Tây đã “hết cửa”. Trên thực tế, cả Mỹ lẫn châu Âu vẫn sở hữu nhiều lợi thế nền tảng nếu biết khai thác đúng cách.
Các đại học và viện nghiên cứu ở Mỹ, Đức, Nhật, Hàn vẫn là nơi sản sinh nhiều sáng chế quan trọng về pin:
- Pin thể rắn (solid-state): QuantumScape (Mỹ), Toyota (Nhật) dẫn đầu.
- Pin sodium-ion (Na-ion): nhiều nhóm nghiên cứu ở Mỹ và EU đang tìm hướng đi cạnh tranh với CATL của Trung Quốc.
- Pin nhôm-ion, kẽm-ion, lưu huỳnh: những công nghệ có tiềm năng thay thế lithium trong dài hạn.
Nếu “lithium-ion” đã là sân chơi mà Trung Quốc chiếm ưu thế áp đảo, thì công nghệ thế hệ mới chính là cơ hội để phương Tây “nhảy cóc” thay vì đối đầu trực diện.
- Mỹ: Đạo luật IRA (Inflation Reduction Act, 2022) dành hàng trăm tỷ USD trợ cấp và tín dụng thuế cho sản xuất pin và EV. Đây là nỗ lực lớn nhất từ trước đến nay để tạo chuỗi cung ứng pin “Made in USA”.
- EU: Net Zero Industry Act, Critical Raw Materials Act ra đời nhằm thúc đẩy khai thác – tinh luyện nguyên liệu ngay tại châu Âu và đa dạng hóa nguồn cung từ châu Phi, Nam Mỹ.
Những chính sách này chưa đủ để cân bằng với Trung Quốc, nhưng là bước đi quan trọng để kéo dài “thời gian sống” cho các công ty pin non trẻ.
Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, phương Tây buộc phải hợp tác:
- Các hãng xe (VW, Stellantis, Ford, GM) bắt tay với startup pin để chia sẻ rủi ro.
- EU ký kết với Canada, Úc, Chile để bảo đảm nguồn cung lithium, nickel.
- Mỹ và Nhật liên minh R&D trong lĩnh vực solid-state.
Những liên minh này không chỉ để đối phó với Trung Quốc, mà còn giúp phương Tây có cơ hội giữ lại một phần giá trị trong chuỗi pin toàn cầu.
Việt Nam làm gì trong cuộc chơi này?
Trong bản đồ pin toàn cầu, Việt Nam đang ở vị thế “người đến sau”. Chúng ta chưa có chuỗi cung ứng pin hoàn chỉnh, trữ lượng lithium cũng hạn chế so với Úc, Chile hay Trung Quốc. Nhưng “đi sau” không đồng nghĩa với “không có cơ hội”. Từ những bài học thất bại của phương Tây, có thể rút ra vài hướng đi chiến lược:
- Đây là sân chơi mà Trung Quốc đã thống trị toàn diện: từ quy mô, giá thành đến chuỗi cung ứng.
- Nếu Việt Nam cố chen chân bằng sản xuất đại trà lithium-ion, chúng ta sẽ sớm thất bại vì chi phí cao và thị trường nội địa chưa đủ lớn.
- Cơ hội của Việt Nam nằm ở những công nghệ đang trong giai đoạn khởi đầu: sodium-ion, nhôm-ion, kẽm-ion.
- Tham gia từ sớm vào nghiên cứu hoặc sản xuất thử nghiệm có thể giúp Việt Nam đón đầu xu hướng thay vì mãi chạy theo.
- Với hơn 100 triệu dân và tốc độ đô thị hóa nhanh, nhu cầu xe điện, điện mặt trời và lưu trữ (BESS) sẽ bùng nổ.
- Chính phủ có thể tạo “cầu nội địa” bằng chính sách ưu đãi cho EV, rooftop solar + BESS, và hạ tầng trạm sạc thế hệ mới.
- Việt Nam cần tham gia sâu hơn vào các liên minh với Nhật, Hàn, EU, Mỹ để tiếp cận công nghệ, vốn và thị trường.
- Song song, tập trung làm chủ một vài mắt xích chiến lược: tái chế pin, vật liệu cathode/anode, hệ thống lưu trữ.
- Ngành pin là “cuộc chơi vốn lớn – rủi ro cao – chu kỳ dài”. Trung Quốc thành công nhờ kiên trì hỗ trợ suốt hai thập kỷ.
- Việt Nam cần chính sách dài hơi, nhất quán, thay vì “bơm vốn vài năm rồi bỏ mặc”.
Kết luận: Cuộc chiến chưa hồi kết
Sự sụp đổ của Northvolt, Natron, A123 hay Britishvolt cho thấy: lật đổ Trung Quốc trong ngành pin không chỉ khó, mà còn là cuộc chiến sống còn kéo dài hàng thập kỷ.
Trong kỷ nguyên năng lượng mới, không quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc. Mỹ và châu Âu vẫn còn cơ hội, nhưng họ phải thay đổi cách tiếp cận:
- Không ảo tưởng chạy đua trực diện lithium-ion với Trung Quốc;
- Đầu tư dài hạn cho công nghệ mới;
- Xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu bền vững;
- Dám chấp nhận rủi ro và học hỏi từ thất bại.
Với Việt Nam, đây không chỉ là câu chuyện xa xôi. Nó là lời cảnh tỉnh và cũng là cơ hội. Nếu biết chọn chiến lược thông minh, nắm lấy thời cơ, Việt Nam có thể không trở thành CATL hay BYD, nhưng hoàn toàn có thể tạo dấu ấn trong một số ngách chiến lược của ngành pin toàn cầu.
📚 Tài liệu tham khảo
- International Energy Agency (IEA) – The Battery Industry Has Entered a New Phase (2025)
- U.S. Geological Survey (USGS) – Mineral Commodity Summaries: Lithium (2025)
- Reuters – Northvolt bankruptcy trustee secures scaled-down operation (2025)
- Le Monde – Faillite de Northvolt: excès d’ambition et manque d’efficacité industrielle (2025)
- Forbes – Northvolt’s Collapse: Lessons For The US Green Transition (2024)
- Transport & Environment – Northvolt collapse shows stamina and leadership are lacking for Europe to realise its battery ambition (2025)
- RFI – Công ty pin Thụy Điển Northvolt sụp đổ và bài học cho châu Âu (2024)
- TechCrunch – Natron’s liquidation shows why the US isn’t ready to make its own batteries (2025)
📩 Hãy để LITHACO đồng hành cùng bạn trong hành trình chuyển đổi năng lượng
Vui lòng liên hệ với chúng tôi theo các cách sau:
- 📞 Hotline: 1900 25 25 27
- 📱 Số điện thoại: 0918.886.502, 094.181.2233
- 💬 Zalo: 094.181.2233
- 📍 Địa chỉ: Tầng 12 Tòa nhà BW, số 15 Võ Văn Kiệt, Phường Phú Định, TP.HCM
- 🌐 Website: https://lithaco.vn
- 📘 Facebook: Lithaco.vn
- ▶️ Youtube: @dienmattroilithaco
- 🎵 Tiktok: @dienmattroilithaco
